Co oznacza wprowadzenie stanu epidemii ?
Wprowadzenie stanu epidemii pozwala na szereg ograniczeń, m.in.: wprowadzenie zakazu opuszczania określonych obszarów, nakazu przebywania w innych, zamykania instytucji i zakładów pracy, reglamentowania pewnych towarów, kierowanie do pracy w zwalczaniu epidemii, udostępnienie lokali, przejmowanie pojazdów, poddania się obowiązkowi badań.
„Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, definiuje epidemię jako wystąpienie na danym obszarze zakażeń lub zachorowań na chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż we wcześniejszym okresie albo wystąpienie zakażeń lub chorób zakaźnych dotychczas niewystępujących”.
Ruch pieszy i transport publiczny
W rozporządzeniu wskazano, że w przypadku, gdy przemieszczanie się następuje pieszo, jednocześnie mogą się poruszać dwie osoby (to ograniczenie nie stosuje się do najbliższej rodziny). Środkami publicznego transportu zbiorowego może podróżować w tym samym czasie nie więcej osób niż wynosi połowa miejsc siedzących.
Kult religijny i zgromadzenia
Zmianie uległy ograniczenia dotyczące sprawowania kultu religijnego w miejscach publicznych. Do tej pory w modlitwie mogło uczestniczyć nie więcej niż 50 osób, od 25 marca do 11 kwietnia maksymalna liczba uczestników nie będzie mogła przekroczyć 5 osób, ale nie będą się do niej wliczały osoby sprawujące kult religijny (np. księża).
Koronawirus - dodatkowy zasiłek opiekuńczy na czas opieki nad dzieckiem
Dzięki tzw. specustawie (specjalnej ustawie dotyczącej szczególnych rozwiązań w walce z epidemią koronawirusa) rodzicom dzieci w wieku do lat 8, przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola, szkoły lub klubu dziecięcego.
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom lub opiekunom prawnym dzieci, którzy opiekują się dzieckiem poniżej 8. roku życia oraz są objęci ubezpieczeniem chorobowym (np. są pracownikami, zleceniobiorcami, osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą).
Okres wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie wlicza się do ogólnego limitu 60 dni, które przysługują na opiekę nad dzieckiem do lat 14.
Jeżeli rodzic jest zatrudniony, wówczas wniosek o wypłatę dostarcza swojemu pracodawcy.
Zleceniobiorca powinien poinformować swojego zleceniodawcę. Jeśli natomiast rodzic prowadzi działalność pozarolniczą, wówczas wniosek składa w ZUS.
Zasiłek opiekuńczy jest wypłacany za każdy dzień sprawowania opieki. Jeśli oboje rodzice dziecka pracują, to o dodatkowy zasiłek opiekuńczy może wystąpić jedno z rodziców. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom łącznie, niezależnie od liczby dzieci wymagających opieki. Wzór oświadczenia można pobrać na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (www.zus.pl). Bez oświadczenia nie jest możliwa wypłata zasiłku. Oświadczenie może zostać złożone drogą mailową. Zasiłek opiekuńczy oraz dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługują z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że zasiłki nie obciążają funduszu pracodawców. Nawet jeżeli pracodawca wypłaca zasiłek (w przypadku gdy jest do tego zobowiązany), wypłacone kwoty rozlicza z ZUS.
Koronawirus a zawarte umowy
Zobowiązania niepieniężne
W czasie występującego zagrożenia epidemią koronawirusa przedsiębiorcy mogą nie być w stanie wykonać niektórych zobowiązań o charakterze niepieniężnym wynikających z zawartych przez nich umów.Przedsiębiorca może powołać się na tzw. następczą niemożliwość świadczenia określoną w art. 475 § 1 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli świadczenie stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności, to wówczas takie zobowiązanie wygasa. W takiej sytuacji zaliczki i inne płatności na poczet świadczenia podlegają zwrotowi. Jeżeli przedsiębiorca otrzymał zaliczkę lub płatność za towary, które miał dostarczyć, a w skutek epidemii koronawirusa dostawa towarów stała się niemożliwa, zobowiązany jest on do zwrotu otrzymanej kwoty.
Kary umowne za opóźnienie
Skutkiem działania epidemii koronawirusa możliwe są również znaczne opóźnienia w realizacji różnego rodzaju umów. Związane jest to głównie z mniejszą dyspozycyjnością pracowników po stronie wykonawców, problemami z łańcuchem dostaw. Przykładowo, jeden zarażony pracownik w firmie budowlanej, powoduje, że cały zespół zostanie wysłany na kwarantannę. Skutkuje to niemożnością terminowej realizacji umowy. Nie oznacza to jednak, że takie opóźnienie będzie skutkować obowiązkiem zapłaty kar umownych. Odpowiedzialność taka nie jest bowiem odpowiedzialnością gwarancyjną i nie zachodzi, jeśli przyczyną niewykonania w terminie zobowiązania są okoliczności, za które wykonawca nie ponosi odpowiedzialności. Okoliczności związanie z rozprzestrzenianiem się koronawirusa będą zatem zwalniały wykonawców z odpowiedzialności za nieterminowe realizacje umów.
Zobowiązania pieniężne
Inaczej należy rozpatrywać zobowiązania pieniężne, w szczególności wynikające z zawartych umów kredytowych. Brak środków na spłatę kredytu kwalifikować można jako tzw. gospodarczą niemożność spełnienia świadczenia, a nie obiektywną niemożliwość spełnienia świadczenia. Epidemia nie powoduje zatem automatycznego zwolnienia z obowiązku spłaty rat. Banki umożliwią jednak odroczenie rat kapitałowych i odsetkowych przynajmniej przez okres 3 miesięcy z automatycznym wydłużeniem o ten okresu czasu spłaty kredytu pod warunkiem przedłużenia okresu zabezpieczenia spłaty kredytu. Przedsiębiorcy chcący ubiegać się o odroczenie spłaty rat powinni zwrócić się do swojego banku z zapytaniem na jakich warunkach mogą skorzystać z „wakacji kredytowych”.
Zgodnie z art. 357 kodeksu cywilnego, jeżeli w przypadku nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami lub wiązało się z nadmierną stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może zmienić wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Epidemia traktowana jest jako przypadek „nadzwyczajnej zmiany stosunków”, której nie przewiduje się przy zawarciu umowy. Kredytobiorcy mogą zatem ubiegać się o większe ulgi w spłacie zobowiązań kredytowych, niż takie oferowane przez bank. Pamiętać należy jednak, że wiąże się to z postępowaniem sądowym, które trwać może nawet kilka lat. Ważne jest aby wraz z pozwem wnieść również o zabezpieczenie powództwa poprzez ustalenie przez Sąd niższych rat na okres trwania postępowania. Podobna sytuacja tyczy się terminowego uiszczania opat za czynsz najmu, i innych tego typu zobowiązań finansowych. Brak jest podstaw do automatycznego uchylania się od regulowania płatności, ponieważ w tym przypadku również mówimy o gospodarczej niemożności świadczenia, a nie jego obiektywnej niemożliwości.
Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji finansowej, mogą zwrócić się do wynajmujących w celu wynegocjowania czasowej obniżki czynszu lub odroczenia jego spłaty, a w przypadku braku porozumienia będą mogli skorzystać z drogi sądowej w oparciu o art. 357 kodeksu cywilnego.
Prawa i obowiązki pracodawców i pracowników w obliczu pandemii
Pracodawca ma prawo:
- zlecić pracownikowi pracę zdalną,
- powołując się na siłę wyższą rozwiązać stosunek pracy z pracownikiem. Powodem wypowiedzenia umowy może być w tej sytuacji utrata płynności finansowej;
- powołując się na siłę wyższą, próbować w ugodowy sposób starać się wytłumaczyć pracownikom brak terminowej wypłaty wynagrodzeń, niemniej naraża się przy tym na sankcje w postaci grzywny;
- nie dopuścić do pracy pracownika, który ma typowe objawy koronawirusa COVID-19, przy zachowaniu prawa pracownika do wynagrodzenia, jeżeli będzie objęty kwarantanną lub zasiłkiem chorobowym;
- badać prewencyjnie temperaturę pracowników w związku z obecną sytuacją;
- oczekiwać od pracowników informacji, czy wrócili z krajów wysokiego ryzyka lub mieli kontakt z osobami, które podróżowały do tych państw;
- udzielić pracownikowi zaległego urlopu wypoczynkowego,
Pracodawca nie może:
- wysyłać pracownika na kwarantannę. Taką decyzję może podjąć tylko Państwowa Inspekcja Pracy lub lekarz,
- udzielić urlopu wypoczynkowego bez uzgodnienia z pracownikiem.
- udzielić bezpłatnego urlopu bez wniosku pracownika,
Pracodawca jest zobowiązany do:
- wyposażenia pracownika w narzędzia pracy na czas pracy zdalnej,
- poinformowania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w przypadku wykrycia zakażenia u któregoś z pracowników oraz zabezpieczenia miejsca pracy i podjęcia wszelkich dostępnych środków w celu ochrony innych pracowników.
Pracownik na prawo:
- oczekiwać od pracodawcy informacji o sytuacji w zakładzie pracy w związku z epidemią (np. czy stwierdzono u któregokolwiek pracownika zakażenie koronawirusem),
- powstrzymania się od pracy w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom;
- zasiłku opiekuńczego;
- wynagrodzenia za czas pracy zdalnej oraz za czas odsunięcia od pracy w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 nawet jeżeli pracodawca nie może zorganizować i zlecić mu w tym czasie żadnej pracy,
Pracownik nie ma prawa:
- samodzielnie udzielić sobie urlopu wypoczynkowego bez uzgodnienia jego terminu z pracodawcą.
Pracownik jest zobowiązany do:
- poinformowania pracodawcy o objawach choroby COVID-19 lub podobnych,
- powiadomienia pracodawcy niezwłocznie o zastosowanej wobec niego kwarantannie.
Koronawirus a praca zdalna
Zgodnie z art. 3 specustawy, w celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może zlecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania (praca zdalna). Zgodne z art 207 § 1 KP pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy, a pracownik w ramach swojego podporządkowana, zobowiązany jest do dostosowywania się do wiążących poleceń pracodawcy. Specustawa umożliwiła pracodawcom zlecenie pracy zdalnej pracownikom bez względu na to, czy i jak określono miejsce wykonywania pracy w umowie o pracę. Jedyną przesłanką zastosowania tego przepisu jest „cel przeciwdziałania COVID-19”. Oznacza to, że w obecnej sytuacji pracodawca w zasadzie w każdym przypadku, gdy wykonywanie przez pracownika pracy zdalnej jest możliwe, może polecić jej wykonywania na okres 180 dni (tyle wynosi czas oznaczony w ustawie) od dnia wejścia w życie ustawy.
Wprowadzając takie rozwiązanie jak możliwość pracy zdalnej pracodawca jest jednak zobowiązany zadbać o kwestie związane z BHP, ponieważ zgodnie z art. 15 KP, to na nim ciąży obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy wszystkim pracownikom, a także podjąć działania mające na celu zabezpieczenie informacji. Oznacza to, że w razie podjęcia decyzji o polecaniu pracy zdalnej w związku z koronawirusem, konieczne jest uprzednie wdrożenie tzw. regulaminu pracy zdalnej, np. w formie zarządzenia.
Regulamin, poza wskazanymi już kwestiami, powinien dookreślać także zasady, na jakich pracodawca porozumiewa się z pracownikiem, np. w jaki sposób potwierdzane jest rozpoczynanie i kończenie pracy, jakie są możliwości kontroli pracownika, jak wygląda kwestia narzędzi służących do pracy zdalnej itp. Podejmując określone działania zachowawcze, w tym decyzje o poleceniu pracy zdalnej, trzeba także pamiętać o obowiązku równego traktowania pracowników, w tym niedyskryminacji. Pomimo wydanego przez pracodawcę polecenia wyjazdu służbowego w rejon, gdzie występuje koronawirus, pracownik ma prawo odmówić wykonania takiego polecenia, z powodu bezpośredniego zagrożenia swojego życia lub zdrowia oraz ryzyko rozprzestrzenienia choroby w kraju tzn. narażenie na niebezpieczeństwo innych osób. Uzasadnia to art. 210 § 1 KP, bowiem w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Wsparcie dla firm w związku z koronawirusem
Specustawa przewiduje pożyczki dla przedsiębiorców dotkniętych skutkami epidemii na preferencyjnych warunkach. Ma to zapewnić płynność finansową i możliwości inwestycyjne. Ich rodzaj zależeć będzie od wielkości firmy.
Banki otrzymają możliwość obniżenia podstawy opodatkowania o wartość aktywów wynikających z umowy kredytu., a to pozytywnie wpłynie na dostępność i koszt źródeł finansowania dla przedsiębiorców.
Mikroprzedsiębiorcy
Mikroprzedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o pożyczki z niskim oprocentowaniem, dzięki czemu będą mogli pokryć bieżące koszty prowadzenia działalności. Chodzi o przedsiębiorstwa, które działały przed 1 marca 2020 r. Pożyczka będzie udzielana ze środków Funduszu Pracy do wysokości 5 tys. zł na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy. Oprocentowanie pożyczki będzie stałe i będzie wynosiło w skali roku 0,05 stopy redyskonta weksli przyjmowanych przez Narodowy Bank Polski, a jej spłata następowała po sześciomiesięcznym okresie karencji.
Pożyczka wraz z odsetkami będzie mogła zostać umorzona, pod warunkiem, że mikroprzedsiębiorca przez 6 miesięcy od dnia jej udzielenia nie zmniejszy stanu zatrudnienia w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy w stosunku do stanu zatrudnienia na 29 lutego 2020 r. Stanowić to będzie pomoc udzielaną zgodnie z warunkami dopuszczalności pomocy de minimis. Formą zabezpieczenia spłaty pożyczki będzie weksel własny in blanco lub inna forma zabezpieczenia ustalona przez strony umowy.
Małe i średnie przedsiębiorstwa
Małe i średnie przedsiębiorstwa będą miały możliwość możliwość przedłużenia lub innych modyfikacji warunków wcześniej udzielonego finansowania. W każdym przypadku modyfikacja tych warunków będzie przedmiotem uzgodnienia między bankiem a kredytobiorcą, ale nie może prowadzić do pogorszenia sytuacji kredytobiorcy. Banki zyskają elastyczność działania w tym zakresie, niezależnie od wymagań regulacyjnych prawa bankowego.
Z rozwiązania tego będą mogli skorzystać jedynie klienci znani dotychczas bankowi. Dodatkowo takich, których sytuacja finansowa i gospodarcza była przedmiotem oceny przez bank nie dawniej niż 30 września 2019 r. Chodzi bowiem o stworzenie możliwości przedłużenia (utrzymania) kredytów obrotowych uprzednio udzielonych przez banki klientom, którzy po 30 września 2019 r. byli poddani procesom oceny kredytowej. Ma to na celu umożliwić przedsiębiorcom zachowanie bieżącego finansowania mimo znacznego lub całkowitego, ale tymczasowego,wygaszenia działalności z powodu zagrożenia epidemiologicznego.